روضه‌های خانگی پدافند غیر عامل ما است

به گزارش خبرنگار مهر، سیزدهمین برنامه «آن» با حضور مرتضی اعلایی تولید کننده کتیبه و بیرق، از شبکه دو سیما پخش شد.

در این برنامه اعلایی درباره شکل‌گیری ماهد گفت: یکی از مهم‌ترین دلایل شکل گیری ماهد و ورودش به حوزه هیأت، مسئله احساس خطر برای از دست رفتن یک سری از شعائر بود و آنجایی که ما در حوزه هنر می‌توانستیم برای حفظ شعائر نقش آفرینی کنیم، اما منفعل عمل می‌کردیم.

وی افزود: روزی که تصمیم گرفتیم کار در این حوزه را شروع کنیم واقعاً تصورش را نمی‌کردیم که تا چنین اندازه فراگیر شود که حتی در کشورهای دیگر هم نقش آفرینی کنیم و آنقدر مسئله چالشی و جدی باشد. هم مردم رویش حساس هستند و هم جامعه. هم در جامعه علاقه مند به سنت‌هاست و هم در عین حال تغییر کرده است و تغییر و تحولاتی رخ داده و گاهاً تضادهایی بین مفاهیم وجود دارد. این اتفاق در نقطه‌های خاص برای ما افتاد که جامعه به ما نشان می‌داد که در عین حال به سنت‌ها اصالتاً علاقمند است به نوآوری‌ها هم علاقه مند است.

توجه به نیاز مردم پله اول کار هنری

اعلایی گفت: قبل از اینکه کرونا شروع شود در یک روستا راه می‌رفتم که دیدم سر در یک خانه پارچه کوچکی نصب شده و رویش نوشته بود: «این خانه عزادار حسین است» این نوشته را تا به حال ندیده بودم. نگه داشتیم و باز طراحی کردیم و در یک محرم به دلیل اینکه این جمله باحال مردم و حرف امروز دلشان دقیقاً منطبق شده بود خیلی مورد استقبال مردم قرار گرفت و حتی ترند اول توئیتر شد.

این هنرمند در پاسخ به این سوال که چقدر ذائقه مردم در شکل گیری کتیبه‌ها تأثیر داشته است و شعرا معتقدند که خوشنویسی و هنر خط در شکل نوشتاری پا به پای شعر حرکت می‌کند و چقدر این تزریق هنر به این جمله در استقبال مردم نقش داشته است، گفت: یک پله قبل از خوشنویسی وجود دارد و آن نیاز مردم است. این تعبیر چون نیاز مردم بود با هر شکلی می‌نوشتیم مردم از آن استقبال می‌کردند اگر هنرمند به سمت هنر برای هنر برود و به هنر برای مخاطب دقت نکند، بهترین شعر و بهترین نقش بازخورد خوبی نخواهد داشت. اینکه ما نیاز به مخاطب را نبینیم و برای دل خودمان طراحی کنیم می‌شود آثار خوب بدون مخاطب و بدون تأثیر گذار.

ماندگاری آثار هنری از عصای موسی الهی است

وی افزود: البته گاهی باید بر اساس آرمان‌ها کاری انجام دهیم و هنرمند آرمان را می‌داند و این نیاز را باید برای حرکت جامعه ایجاد کند آن وقت شعر و کتیبه و هنر تأثیر گذار است. شعر، تأثیرگذاری و جریان‌سازی اش جلوتر است البته اگر مکمل خوبی نداشته باشد به چشم نخواهد آمد. محتوا و مضمون باعث می‌شود که تأثیرگذاری عمیقی بر انسان بگذارد. اگر در هر محصول محتوا و مضمون را عمیق کنیم و بتوانیم در ناخودآگاه فرد بکاریم و با نقش و نوآوری تکمیلش کنیم محصولی ماندگار می‌شود که سال‌های سال می‌ماند و البته فراتر از همه اینها ماندگاری بعضی چیزها از عصای موسی الهی است و غالباً اگر شما ببینید از لحاظ پارامترهای مدرنیته کم ارزش‌ترین اثر بیشترین بازخورد را دارد. خدا آن را بالا می‌برد تا نشان دهد که در کنار همه جذابیت‌های بصری این خداست که یک اثر را بالا می‌برد.

روضه‌های خانگی پدافند غیر عامل ما است

مهمان برنامه درباره روضه‌های خانگی و خدمتی که هنر در سال‌های سال به عزاداری کرده است، گفت: ما فکر کردیم که چه چیزهایی را به سبد محصولات آئینی اضافه کنیم و چون خیلی هیأتی بودیم همیشه دوست داشتیم به همه چیزها قوت بصری بدهیم. کم و بیش کارهایی انجام داده بودیم تا به کرونا رسیدیم. در دوران کرونا تحلیلی به ذهنم رسید که چرا بحران مواد غذایی در ایران اصلاً رخ نداد ولی در کشورهای مدرن رخ داد. علتش این بود که که سوپرمارکت و بقالی ما و شبکه توزیع ما دست مردم بود من حس کردم این روضه‌های خانگی پدافند غیر عامل ما است که اگر ما این را از دست بدهیم شبکه مویرگی انتقال مفاهیم را از دست خواهیم داد. ما باید به وظیفه خودمان عمل کنیم تا بقیه به وظیفه خود عمل کنند من کارم طراحی محصول است برای احیای روضه‌های خانگی، دیگری کارش چیز دیگری است. قرار نیست که اگر تأثیرگذاری من کم است نباید کاری بکنم.

اعلایی گفت: به عنوان مثال یک کار که برای ما خیلی اقتصادی نبود، اما جریان‌سازی بسیار خوبی داشت طراحی چند هزار صندوق بود که تمام وسایل روضه در آن بود. زیارت عاشورا، بیرق، راهنمای چای خانه و کفشداری ورودی مجلس و مهرو… بعد یک وقف نامه در آن قرار دادیم که هرکس می‌خواهد آن را بخرد و وقف کند برای دیگران. با قرارگاه شهید ابراهیم هادی هم این صندوق‌ها را به خانواده‌های شهدا دادیم به این بهانه که اهالی محل به آن‌ها سر بزنند تا صندوقچه را قرض بگیرند.

این هنرمند در پاسخ به این سوال که بیرق‌ها در طول تاریخ چه گزاره‌هایی داشتند و چه چیزی را ماهد به آنها اضافه کرد، گفت: پرچم‌ها در لشکرها نقش‌های زیادی داشتند اما پرچم‌ها در عزاداری‌ها به مفهوم سیاه پوشی بود و اینکه بیرق عزا بلند شده است تا به امروز رسید و تغییر و تحولات را پشت سر گذاشت. اینجاست که هنرمندان به آن در آن نقش ایفا کرد مثلاً در طرح‌های علامت‌های ما چیزهای عجیبی است که هنرمند خیلی فکر کرده است هر پره شکل سرو است که نماد سیدالشهدا است در کنارها دو اژدهاست که به ریشه‌های درخت پیچیده شده است تا درخت را خشک کند اما دو طاووس روی دو اژدها است که اینها نماد اصحاب است که پیروز بر اهریمن هستند و این پرها نماد بین جنگ‌های اصحاب سیدالشهدا بر شیاطین است و هنرمند به این شکل مفاهیم برداشتی خود از ارزش‌ها را اینگونه نشان داده است.

ما به وظیفه خودمان عمل می‌کنیم

وی در پاسخ به این سوال که یک هوش واقعی به اسم ماهد چه افق گسترده‌تری پیش رو دارد و قرار است چه قدمی بردارد گفت: ما سعی کردیم به وظیفه خودمان عمل کنیم یک روز مسئله بیرق مطرح است یک روز مسئله روضه خانگی و یک روز حسینیه‌های کودک. مثلاً پرده‌های نقالی را طراحی کردیم تا مفاهیم مختلف را برای کودکان به نمایش گذاریم مثلاً مثل مفهوم وفای به عهد مسلم است و حر مفهوم عذرخواهی است اگر سال بعد نیاز دیگری باشد ما به آن می‌پردازیم. ما برای خودمان یک جایگاه تمدنی و تأثیرگذار بر جریان‌های مذهبی تعریف کرده‌ایم ما در جایی که نیاز به وجود دارد قرار می‌گیریم بقیه‌اش را خداوند خودش به ما کمک خواهد کرد.

کار دست کس دیگری است

اعلایی درباره الهامات، اتفاقات، شیرینی‌ها و جذبه‌های کار برای امام حسین (ع) گفت: من را به عنوان شخصیت کارآفرین در حوزه هنر می‌شناسند اما من کارآفرین نیستم. هیچ جای این مسیر با معادلات تجاری منطبق نیست ما کارمان را اینطور طی می‌کند یک جا ممکن است باخت سنگین مالی دهیم اما یکدفعه بدون آنکه تصور کنیم چند ماه دیگر یک چیز دیگر آن را جبران می‌کند. انگار کس دیگری معادلات دستش است و می‌گوید شما نگران پایین و بالایش نباش اگر جایی کم و زیاد شد، باید به اشتباهاتمان فکر کنیم اما به این باور رسیده‌ام که نباید نگران چیزی باشیم. چون کس دیگری پشتش است بعضی وقت‌ها پافشاری می‌کنیم که چیزی انجام شود اما به صلاح ما نیست که انجام شود در شدن‌ها حکمت است و در نشدن‌ها هم حکمت است به همه میگویم اگر عاشق هستید به این کار بیاید. گاهی قیمت چیزی برای ما یشتر از قیمتی است که آن را می‌فروشیم و این اختلاف را نذر هیئت‌ها می‌کنیم.

این هنرمند درباره افق پیش رو در ادامه راه مؤسسه ماهد گفت: وقتی ما قاب فرش امام رضا را طراحی کردیم فکر کردیم که گوشه‌ای از خانه همه ما یک حسینیه باشد که در همه روزهای سال و در تمام زندگی ما روضه سیدالشهدا واقعاً برگزار شود. مثلاً ما هر چهارشنبه در خانه خودمان روضه برگزار می‌شود ساده برگزار می‌کنیم اما خودمان واجب کنیم که هفته یکبار در خانه ما روزه برپا شود و همه در آن کمک کنیم. محرم همه چیز ماست باعث تربیت می‌شود. در محرم بیشترین محبت بین مردم جاری می‌شود بالاترین مکارم که یک انسان در درون خود متجلی کند در محرم متجلی می‌شود در اربعین متجلی می‌شود کسی به دیگری نگاه نمی‌کند.

روضه خوانی را ساده بگیریم تا زیاد شود

وی افزود: روضه‌هایی در پردیسان قم برگزار می‌شود که مخاطب ما خانم‌ها و بچه‌های طلبه‌هایی هستند که برای تبلیغ رفته‌اند. کل خادم‌های ما بچه هستند و اکثراً وضع مالی خوبی ندارد کل موکت‌های ما رنگارنگ است است و همه آدم‌های معمولی آن را درست کرده‌اند. اما این هیئت یک چیز دیگر است مثلاً یک روز پول نداشتیم غذا بدهیم فکر کردیم و ساندویچ تخم مرغ و سیب زمینی درست کردیم من چنین هیأت‌ها را بیشتر دوست دارم تا یک هیأت مجلل شیک و شسته رفته. روضه خوانی را ساده بگیریم تا زیاد شود.

اعلایی در پایان گفت: کار کردن اقتصادی برای سیدالشهدا کار سختی است مثل ایستادن روی لبه تیغ است اگر به سمت پول غش کنی باختی اگر اقتصادش را حفظ نکنید باز هم باختی و به هدف مستقل بودن و مردمی بودن نرسیده‌ای. من همیشه نگران این هستم که نکند ما برای پول کار کرده باشیم برای همین حس بازنده را دارم و بدون شعار می گویم حتی اگر خوب هم بفروشیم حس برنده را ندارم چون اگر نیت خوب و شفاف نباشد صرفاً یک کاسبی حلال است.